ΓΝΩΣΗ

ΓΝΩΣΗ

Πέμπτη 30 Μαρτίου 2017

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα - Ενότητα 9η

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα - Ενότητα 9η






Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν,
Αν, ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ,
εἴθ’ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο,
είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη,
ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως
αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές
ἐπιστάντες ἔροιντο·
και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουν:
Εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατες, τὶ ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν;
Πες μας, Σωκράτη, τι έχεις στο νου σου να κάνεις;
Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς
Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς
διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι
σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις
καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος;
και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου;
Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε
Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατό
ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι,
να υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί
ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν
στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη
ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται;
αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες;
Τί ἐροῦμεν, ὦ Κρίτων, πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα;
Τι θα πούμε, Κρίτωνα, σ’ αυτά και σ’ άλλα παρόμοια;
Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι, ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ, εἰπεῖν
Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει, κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας
ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου
για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί
ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι.
ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος.
Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι
Ή θα πούμε σ’ αυτούς ότι
«Ἠδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινεν;»
«επειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκη»;
Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν;
Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο;

Πλάτων, Κρίτων 50a-

Τετάρτη 29 Μαρτίου 2017

OIKOYMENIKEΣ ΑΞΙΕΣ

Τα κείμενα που περιλαμβάνονται στα κείμενα Νεοελληνικής Γλώσσας και στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας πραγματεύονται έννοιες - αξίες που  συγκροτούν την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αυτές, όπως θεματικά απαντούν είναι: 
Αλληλεγγύη ( σε οικογενειακό, φιλικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο λαών) και 
Φιλανθρωπία (με την πρωταρχική σημασία του όρου και με την έννοια της ελεημοσύνης),
 Ελευθερία (σε πολλά επίπεδα, όπως προσωπική αξιοπρέπεια, κυρίως, στον αδύναμο πληθυσμό (γυναίκες, παιδιά, φτωχοί), λόγου, πολιτική και εθνική), 
Σκλαβιά (αρνητική διατύπωση της ελευθερίας), 
Ρατσισμός (σε γυναίκες και εχθρούς της χώρας), 
Ισότητα (σε ίσες ευκαιρίες για εργασία, πλούτο, μόρφωση, διαβίωση), 
Κοινωνική δικαιοσύνη, Κοινωνική αδικία (με την έννοια της κάθε μορφής εκμετάλλευση), 
Κοινωνική συνοχή, 
Πλούτος (θεμιτός και αθέμιτος), Φτώχεια, Εργασία

Στόχος  είναι: α) η ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών σε θέματα κοινωνικής αλληλεγγύης, σεβασμού της διαφορετικότητας, ανεκτικότητας και
 β) η καλλιέργεια κριτικής στάσης απέναντι στην ιστορική εξέλιξη θεμελιωδών αξιών (ελευθερία, ειρήνη, δικαιοσύνη, δημοκρατία, ισονομία, ισοπολιτεία). 
 Έμφαση δίνεται στους εξής τομείς: 
-  Έμφαση στον σύγχρονο τρόπο ζωής και στα κοινωνικά προβλήματα 
 Σύγκριση των ανθρώπινων σχέσεων σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα 
 Αντιπαραβολή στάσεων που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις (φιλία, αλληλεγγύη, σεβασμός, ρατσισμός, βία, καταπίεση, αλλοτρίωση, μοναξιά) 
 Μορφές εθελοντισμού που αναδεικνύουν το ανθρωπιστικό ιδεώδες  

Κυριακή 19 Μαρτίου 2017

ΕΙΡΗΝΗ- ΠΟΛΕΜΟΣ

Θα πειστεί κάποτε το χοντροκέφαλο ανθρώπινο γένος ότι μεγαλύτερη μωρία και συμφορά από τον πόλεμο δεν υπάρχει, και από τα παθήματα του θα διδαχθεί κάποτε ότι πρέπει να τον καταργήσει, σαν υπερβολικά οδυνηρό και ακριβό τρόπο για επίλυση διαφορών;
Εμμάνουελ Καντ
ΕΙΡΗΝΗ- ΠΟΛΕΜΟΣ
Η ζωή εν τάφω 
Προχώρεσα ως την άκρη του χαρακώματος του λόχου μας. Ως την έβγαση των συρματοπλεγμάτων. [...] Επειδή το μέρος είναι ένα νταμάρι όλο πέτρα και δε σκάβεται, σήκωσαν ένα προκάλυμμα με γεώσακους. Έτσι λένε κάτι σακιά γεμάτα με χώμα που μ’ αυτά οχυρώνουν τα πετρώδικα χαρακώματα. Τα τσουβάλια αυτά κείτουντ’ εδώ χρόνον - καιρό έτσι. Θα φάγαν υγρασίες, βροχάδες, χιόνια και ήλιους. Ήρθαν και σάπισαν από νερά, ο ήλιος τα τσουρούφλισε και τά ’καψε. Τραβώ το δάχτυλό μου πάνω τους. Λιώνει η λινάτσα. Σαν τα ξεθαμμένα ρούχα των πεθαμένων που ξεφτάνε, σταχτωμένα, με το πρώτο άγγιγμα. Είναι τσουβαλάκια φουσκωμένα κάργα, όπως τα πρωτογέμισαν. Άλλα πάλι κρεμάζουν σαχλά, μισοαδειανά. Κάτου από το δυνατό φεγγάρι μοιάζουν με ψοφίμια σκυλιών, άλλα πρησμένα κι άλλα ξαντεριασμένα, σωριασμένα τόνα πάνου στ’ άλλο. Από δω το θέαμα θά ’ναι πιο όμορφο. Τώρα το κρυμμένο ποτάμι ακούγεται καλύτερα όπως φωνάζει μακριά, μες από τη βαθιά κοίτη του. Θέλω να βγάλω το κεφάλι ψηλά από το προπέτασμα, να ιδώ πέρα. Αν μπορούσα μάλιστα θα καβαλίκευα το χαράκωμα. Ακουμπώ το μπαστούνι στο τοίχωμα, σηκώνουμαι στη μύτη της αρβύλας του γερού μου ποδιού και γαντζώνω τα δάχτυλα στους γεώσακους πού ’ναι πάνω - πάνω. Ένας απ’ αυτούς λιώνει με μιας κι αδειάζει τον άμμο του πάνω μου. Λοιπόν τότες έγινε μιαν αποκάλυψη! Μόλις ξεφούσκωσε αυτό το σακί, χαμήλωσε η καμπούρα του και ξεσκέπασε στα μάτια μου μια μικρήν ευτυχία. Αχ, μού ’καμε τόσο καλό στην ψυχή, λίγο ακόμα και θα πατούσα μια τσιριξιά χαράς. Ήταν ένα λουλούδι εκεί! Συλλογίσου. Ένα λουλούδι είχε φυτρώσει εκεί μέσα στους σαπρακιασμένους γεώσακους. Και μου φανερώθηκε έτσι ξαφνικά τούτη τη νύχτα πού ’ναι γιομάτη θάματα. Απόμεινα να το βλέπω σχεδόν τρομαγμένος. Τ’ άγγισα με χτυποκάρδι, όπως αγγίζεις ένα βρέφος στο μάγουλο. Είναι μια παπαρούνα. Μια τόση δα μεγάλη, καλοθρεμμένη παπαρούνα, ανοιγμένη σαν μικρή βελουδένια φούχτα. 
Στράτης Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω, Εστία, Αθήνα 2006
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.Να συγκρίνετε την εμπειρία του πολέμου, όπως την βιώνουν οι πρωταγωνιστές των κειμένων που εξετάσατε, με την ιδέα που έχουν για τον πόλεμο όσοι αναχωρούν πρώτη φορά για το μέτωπο, όπως την παρουσιάζει το ακόλουθο απόσπασμα του ιστορικού Μαρκ Φερό: «Οι νέοι φεύγουν για τον πόλεμο σαν σε περιπέτεια, ευτυχείς που αλλάζουν ζωή, που ταξιδεύουν, έχοντας όλοι εκπληρώσει το καθήκον και σίγουροι ότι θα ξαναγυρίσουν σύντομα στεφανωμένοι με τις δάφνες της νίκης». 
2.  Με αφορμή τα παραπάνω κείμενα, να συζητήσετε την επίδραση του πολέμου στον ανθρώπινο ψυχισμό. Πώς αλλάζει ο πόλεμος τον άνθρωπο;

Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017

Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ή πλάγιες ερωτήσεις λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που εκφράζουν ερώτηση όχι σε ευθύ αλλά σε πλάγιο λόγο.
  • Ευθεία ερώτηση: Ἦλθον οἱ πρέσβεις;
  • Πλάγια ερώτηση: Ἐρωτᾷ εἰ ἦλθον οἱ πρέσβεις.
Σύγκριση με τα ν.ε.
  • Ευθεία ερώτηση: Με αγαπάς;
  • Πλάγια ερώτηση: Με ρώτησε αν με αγαπάει.
Προσοχή: Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις δεν παίρνουν ερωτηματικό.

Διακρίνονται σε:
α) πλάγιες ερωτηματικές ολικής άγνοιας, δηλαδή αυτές που δέχονται ως απάντηση ναι ή όχι, π.χ.
  • Ἐρωτᾷ εἰ ἦλθον οἱ πρέσβεις.
    Για να βρούμε την απάντηση πιο εύκολα μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία: Ἦλθον οἱ πρέσβεις; Η απάντηση θα είναι: ναι ή όχι.
Σύγκριση με τα ν.ε.
  • Με ρώτησε αν με αγαπάει.
    Για να βρούμε την απάντηση πιο εύκολα μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία: Με αγαπάς; Η απάντηση θα είναι: ναι ή όχι
Οι πλάγιες ερωτηματικές ολικής άγνοιας διακρίνονται σε μονομερείς (μονομελείς), δηλαδή όταν έχουν ένα μέρος (μέλος), άρα ζητείται η απάντηση σε ένα ερώτημα ή διμερείς (διμελείς), δηλαδή όταν έχουν δύο μέρη (μέλη), άρα ζητείται η απάντηση ανάμεσα σε δύο ερωτήματα.
  • Ἠρώτων αὐτὸν εἰ ἀναπλεύσειεν ἔχων ἀργύριον. > Μονομερής
  • Ἐβουλεύοντο οἱ Πλαταιεῖς εἴτε κατακαύσωσιν αὐτοὺς εἴτε τι ἄλλο χρήσωνται. > Διμερής

β) σε πλάγιες ερωτηματικές μερικής άγνοιας, δηλαδή αυτές που δέχονται κάθε άλλη απάντηση εκτός από ναι ή όχι, π.χ.
  • Ἐρήσομαι ὅστις ἐστίν ὁ διδάσκαλος.
    Για να βρούμε την απάντηση πιο εύκολα μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία: Τὶς ἔστιν ὁ διδάσκαλος; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ναι ή όχι.
Σύγκριση με τα ν.ε.
  • Με ρώτησε τι φαγητό θα φάμε σήμερα.
    Για να βρούμε την απάντηση πιο εύκολα μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία: Τι φαγητό θα φάμε σήμερα; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ναι ή όχι.
Εισάγονται:
Οι πλάγιες ερωτηματικές ολικής άγνοιας
όταν είναι μονομερείς με το: εἰ
όταν είναι διμερείς με τα: εἰ - ἤ, εἴτε - εἴτεπότερον - πότερα - 

Οι πλάγιες ερωτηματικές μερικής άγνοιας
με τις ερωτηματικές αντωνυμίες: τίςπότεροςπόσοςποῖοςπηλίκοςποδαπὸς
με τις αναφορικές αντωνυμίες: ὅς, ὅστιςὁπότεροςὅσοςὁπόσοςοἷοςὁποῖοςἡλίκοςὁπηλίκοςὁποδαπός.
με τα ερωτηματικά επιρρήματα: ποῦποῖπόθενπῇπῶς
με τα αναφορικά επιρρήματα: οὗὅπουοἷὅποιὁπόθενᾗ, ὅπῃὡςὅπως

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης ή επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση οὐ ή μή.

Εξαρτώνται από ρήματα που σημαίνουν
ερώτησηαπορία ἐρωτῶ, ἀπορῶ, πυνθάνομαι, θαυμάζω κ.ά.
γνώσηάγνοια γιγνώσκω, οἶδα, ὁρῶ, αἰσθάνομαι, ἀγνοῶ κ.ά.
απόπειραφροντίδα πειρῶμαι, παρασκευάζομαι, πράττω, φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι κ.ά.
σκέψηπροσοχή σκοπῶ, σκοποῦμαι, ἐξετάζω, βουλεύομαι κ.ά.
δείξηανακοίνωση δείκνυμι, δηλῶ, λέγω, ἀποκρίνομαι κ.ά.
μετά από λέξεις ή φράσεις παρόμοιας σημασίας ἄδηλόν ἐστι, ἀφανές ἐστι, ἄπορόν ἐστι, ἀπόρως ἔχει, φανερόν ἐστι, θαυμαστόν ἐστι, λέγεται, δέδεικται κ.ά.

Χρησιμοποιούνται ως:

εικ. αντικείμενο σε μεταβατικά ρήματα που σημαίνουν ερώτησηαπορία (ἐρωτῶ, ἀπορῶ, πυνθάνομαι, θαυμάζω κ.ά.), γνώσηάγνοια (γιγνώσκω, οἶδα, ὁρῶ, αἰσθάνομαι, ἀγνοῶ, ἀπόρως ἔχω κ.ά.), απόπειραφροντίδα (πειρῶμαι, παρασκευάζομαι, πράττω, φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι κ.ά.), σκέψηπροσοχή (σκοπῶ, σκοποῦμαι, ἐξετάζω, βουλεύομαι κ.ά.), δείξηανακοίνωση (δείκνυμι, δηλῶ, λέγω, ἀποκρίνομαι κ.ά.), π.χ.

Ἐρήσομαι ὅστις ἐστίν ὁ διδάσκαλος.
(= Θα ρωτήσω ποιος είναι ο δάσκαλος.) > αντικείμενο

εικ.υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις ανάλογης σημασίας με τα παραπάνω ρήματα (ἄδηλόν ἐστι, ἀφανές ἐστι, ἄπορόν ἐστι, ἀπόρως ἔχει, φανερόν ἐστι, θαυμαστόν ἐστι, λέγεται, δέδεικται κ.ά.), π.χ.

Ὅθεν καὶ ἀπορεῖται πότερόν ἐστι τὸ ἀγαθὸν μαθητὸν ἤ ἐθιστόν. > υποκείμενο
(= Υπάρχει λοιπόν η απόρία ποιο από τα δύο είναι το αγαθό ευκολομάθητο ή ευκολοσυνήθιστο.)

εικ. επεξήγηση σε όρο της προηγούμενης πρότασης, συνήθως σε δεικτική αντωνυμία ουδέτερου γένους, π.χ.

Τοῦτο σκεψώμεθα, εἰ ἀληθῆ λέγεις> επεξήγηση
(Αυτό θα εξετάσουμε, αν λες την αλήθεια.)

Εκφέρονται με:
α) Οριστική, όταν δηλώνουν ερώτηση για το πραγματικό.
β) Δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν ερώτηση για το δυνατόν στο παρελθόν ή για το μη πραγματικό.
γ) Δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν ερώτηση για το δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον.
δ) Aπορηματική υποτακτική (ενίοτε + αοριστολογικό ἄν), όταν δηλώνουν απορία σχετικά με αυτό που πρέπει να γίνει.
ε) Eυκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη .

Να βρεθεί ο συντακτικός ρόλος των πλάγιων ερωτηματικών, αν είναι ολικής ή μερικής, μονομερείς ή διμερείςhttp://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/pl-erot.1.htm





Ομόηχες λέξεις (ομόηχα ή ομώνυμα)

Ομόηχες λέξεις (ομόηχα  ή ομώνυμα) ονομάζονται οι λέξεις που προφέρονται με τον ίδιο τρόπο, αλλά παρουσιάζουν διαφορές ως προς την ορθογραφία, την ετυμολογία και τη σημασία. Η Ελληνική Γλώσσα παρουσιάζει μεγάλο πλούτο στα ομόηχα και γι’ αυτό συναντώνται συγχύσεις στη χρήση τους.
Ακολουθεί κατάλογος με μερικά από τα πιο συνήθη ομόηχα:
  • άλλος (αντωνυμία) : ο διαφορετικός, ο αλλιώτικος
άλλως (επίρρημα) : διαφορετικά, αλλιώς
(η) άλως (ουσιαστικό) : το φωτοστέφανο

γλείφω (ρήμα) : πχ ~ το παγωτό μου
γλύφω (ρήμα) : σμιλεύω, λαξεύω, σκαλίζω  > γλύπτης
  • διάλειμμα (ουσιαστικό) : η σύντομη διακοπή, η παύση < διαλείπω
διάλυμα (ουσιαστικό) :  το μείγμα < διαλύω
  • (η) δίνη (ουσιαστικό) : ο στρόβιλος, η ρουφήχτρα
δίνει (ρήμα/γ’ ενικό) : μεταβιβάζει από χέρι σε χέρι  < δίνω/δίδω
  • (το) δράμα (ουσιαστικό) : το θεατρικό έργο
(η) Δράμα (ουσιαστικό) : η πόλη
  • έγγειος (επίθετο) : αυτός που αναφέρεται στη γη πχ η ~ ιδιοκτησία
 < εγ -(< εν-) + γαία/ γη
έγκυος (γυναίκα) (επίθετο) : αυτή που κυοφορεί, που φέρει έμβρυο 
 < εγ -(< εν-) + κύος < κυώ «κυοφορώ»
  • έκκληση (ουσιαστικό) : η αίτηση συνήθ. για βοήθεια, η παράκληση, το κάλεσμα.
έκλυση (ουσιαστικό) : η ακολασία, η εξαχρείωση, η ανηθικότητα
 πχ η ~ των ηθών
  • εξάρτηση (ουσιαστικό) : η κατάσταση/σχέση κατά την οποία κάποιος βρίσκεται υπό τον έλεγχο κάποιου άλλου χωρίς να υπάρχει αυτονομία < εξαρτώ
εξάρτιση (ουσιαστικό) : ο εφοδιασμός/εξοπλισμός του πλοίου
< εξαρτίζω
εξάρτυση (ουσιαστικό) : τα ατομικά είδη του στρατιώτη (ζωστήρας, σακίδιο, φυσίγγια, θήκες, κ.λπ.) < εξαρτύω
  • ετοιμολογία (ουσιαστικό) : η ικανότητα εύστοχων και γρήγορων απαντήσεων < έτοιμος + λόγος
ετυμολογία (ουσιαστικό) : η προέλευση των λέξεων < έτυμος (= αυθεντικός, πρώτος) + λόγος
  • ευφορία (ουσιαστικό) : η γονιμότητα < εύφορος < ευ + φέρω
Εφορία (ουσιαστικό) : η κρατική υπηρεσία με αρμοδιότητα τον προσδιορισμό των φόρων και τον έλεγχο της είσπραξής τους
< έφορος < επί + ορώ (=βλέπω)
  • ήττα (ουσιαστικό) : το να χάνεις από τον αντίπαλο σου
 ήτα : το γράμμα της αλφαβήτου
  • θύρα (ουσιαστικό) : η πόρτα
θήρα (ουσιαστικό) : το κυνήγι < θηρ = άγριο ζώο
  • ιός (ουσιαστικό) : (συνεκδ.) η μεταδοτική ασθένεια πχ ο ~ της γρίπης
υιός (ουσιαστικό) : ο γιος
  • καινός (επίθετο) : ο νέος, ο καινούργιος πχ Καινή Διαθήκη
κενός (επίθετο) : ο άδειος
  • (το) κάλλος (ουσιαστικό) : η απαράμιλλη ομορφιά
(ο) κάλος (ουσιαστικό) : η σκληρή προεξοχή στην επιφάνεια του δέρματος, ο ρόζος
  • (το) κήτος (ουσιαστικό) : το θαλάσσιο θηρίο, το θωρηκτό
(το) κύτος (ουσιαστικό) : το κοίλωμα, το βαθούλωμα, το αμπάρι πχ το ~ του πλοίου

  • κίρρωση (ουσιαστικό) : χρόνια ασθένεια του ήπατος
κύρωση (ουσιαστικό) : η πιστοποίηση της εγκυρότητας, η επιβεβαίωση, η επαλήθευση < κυρώ < κύρος
  • κλείνω (ρήμα) : πχ ~ την πόρτα
κλίνω (ρήμα) : α) έχω κλίση/ροπή/τάση προς κάτι, β) γέρνω, γ) ΓΛΩΣΣ. σχηματίζω τύπους  πχ ~ το ρήμα/το ουσιαστικό
  • κλήμα (ουσιαστικό) : το αμπέλι
κλίμα (ουσιαστικό) : οι καιρικές συνθήκες συγκεκριμένης περιοχής
  • κλήση (ουσιαστικό) : πχ τηλεφωνική ~ < καλώ
κλίση (ουσιαστικό) : α) η ροπή/τάση προς κάτι, το έμφυτο ταλέντο, 
β) η στροφή, το πλάγιασμα, γ) ΓΛΩΣΣ. ο σχηματισμός των τύπων μιας κλιτής λέξης πχ  πρώτη ~ ουσιαστικών
  • κώλυμα (ουσιαστικό) : το εμπόδιο, η δυσχέρεια < κωλύω
κόλλημα (ουσιαστικό) : η κόλληση, η ένωση αντικειμένων με τη χρήση κόλλας < κολλώ
  • κώμη (ουσιαστικό) : η μικρή οικιστική περιοχή
κόμη (ουσιαστικό) : τα μαλλιά
  • κώμα (ουσιαστικό) : η παθολογική κατάσταση λήθαργου ή ύπνου, η νάρκη.
κόμμα (ουσιαστικό) : α)πολιτικός σχηματισμός με στόχο την εκπροσώπηση του λαού, β)σύμπραξη ατόμων με κοινές επιδιώξεις  πχ έκανε  ~ μαζί του  γ) ΓΛΩΣΣ. σημείο στίξης < κόπτω
  • Κρητικός (επίθετο) : ο προερχόμενος ή ο σχετικός με το νησί της Κρήτης
Κριτικός : α) (επίθετο)  αυτός που σχετίζεται με την κρίση ή την κριτική, β) (ουσιαστικό) πρόσωπο που σχολιάζει και αξιολογεί καλλιτεχνικά έργα πχ ~ έργων τέχνης
  • (το) λήμμα (ουσιαστικό) : κάθε λέξη που περιλαμβάνεται και σχολιάζεται σε ένα λεξικό
(το) λύμα (ουσιαστικό) : το απόβλητο, ο ρίπος
(η) λίμα (ουσιαστικό) ατσάλινο εργαλείο που χρησιμοποιείται για να λειάνει σκληρά σώματα μέσω της τριβής
  • λιμός (ουσιαστικό) : η πείνα
λοιμός (ουσιαστικό) : επιδημικό νόσημα, στην αρχαιότητα η πανώλη
  • λίρα (ουσιαστικό) : το νόμισμα
λύρα (ουσιαστικό) : το μουσικό έγχορδο όργανο
  • λυτός (επίθετο) : ο ελεύθερος από δεσμά < λύω/λύνω
λιτός (επίθετο) : ο απλός, ο απέριττος
  • (το) μέλι (ουσιαστικό)
μέλλει (ρήμα / γ’ ενικό) : πρόκειται πχ τι ~ γενέσθαι: τι πρόκειται να γίνει
μέλει (ρήμα/ γ’ ενικό) : ενδιαφέρει πχ τι σε ~ εσένα;
(τα) μέλη (ουσιαστικό) : τα πρόσωπα ή κράτη που ανήκουν σε μια ομάδα ή ένα σύνολο πχ τα ~ της Ευρωπαϊκής Ένωσης 
  • μύλος (ουσιαστικό) : μηχάνημα για άλεσμα σιτηρών
Μήλος (ουσιαστικό)  : το νησί
  • μήτρα (ουσιαστικό) : πχ η ~ της γυναίκας
μίτρα (ουσιαστικό) :  το κάλυμμα της κεφαλής που φέρουν οι ορθόδοξοι επίτροποι και αρχιεπίσκοποι κατά τη τέλεση των λειτουργικών τους καθηκόντων
  • ώμος (ουσιαστικό) : το σωματικό μέλος, η ωμοπλάτη
όμως (σύνδεσμος) : ωστόσο, αλλά
  • όρος (ουσιαστικό) : το βουνό πχ το ~ Βέρμιο
όρος (ουσιαστικό) : α) η προϋπόθεση με δεσμευτικό περιεχόμενο πχ ο ~ του συμβολαίου, β) οι συνθήκες πχ οι ~ διαβίωσης,  γ) δομικό, συστατικό στοιχείο πχ οι ~ της πρότασης
  • ότι (ειδικός/σύνδεσμος) : πως
ό,τι (αοριστολογικό/αντωνυμία) : οτιδήποτε
  • πάλι (επίρρημα) : ξανά
πάλη (ουσιαστικό) : το αγώνισμα πχ ελληνορωμαϊκή ~
  • παραμάννα (ουσιαστικό) : η τροφός, η νταντά
παραμάνα (ουσιαστικό) :η καρφίτσα
  • πολυέλαιος (ουσιαστικό) : το πολύφωτο
πολυέλεος (επίθετο) : αυτός που δείχνει έλεος, ο συμπονετικός
πχ ~ Θεός
  • (το) ρήμα (ουσιαστικό) : ένα από τα μέρη του λόγου
(η) ρίμα (ουσιαστικό) : η ομοιοκαταληξία
  • σατιρικός (επίθετο) : αυτός που σχετίζεται με τη σάτιρα
σατυρικός (επίθετο) : αυτός που αναφέρεται στους Σάτυρους
  • (η) σορός (ουσιαστικό) : το σώμα του νεκρού
(ο) σωρός (ουσιαστικό) : το πλήθος στοιβαγμένων πραγμάτων
  • σύγκληση (ουσιαστικό) : η πρόσκληση πολλών προσώπων για ορισμένο σκοπό < συγκαλώ
σύγκλιση (ουσιαστικό) : η κίνηση προς το ίδιο σημείο, η ταύτιση
< συγκλίνω
  • σύγχιση (ουσιαστικό) : η διατάραξη της ψυχικής ηρεμίας < συγχίζω
σύγχυση (ουσιαστικό) : η ασάφεια, το μπέρδεμα < συγχέω
  • σήκω (ρήμα) : πχ ~ αμέσως από τη θέση μου!
σύκο (ουσιαστικό) : το φρούτο
  • στίχος (ουσιαστικό) : πχ ο ~ του τραγουδιού παίζει σημαντικό ρόλο
  • στοίχος (ουσιαστικό) : η σειρά, η αράδα

  • Σύρος (ουσιαστικό) : το νησί
Σύρος (επίθετο) : ο καταγόμενος από τη Συρία(ο) τοίχος (ουσιαστικό) : το ντουβάρι πχ ο ~ του δωματίου
(το) τείχος (ουσιαστικό) : το ψηλό οχυρωματικό κτίσμα
πχ το  Σινικό ~
  • τόνος (ουσιαστικό) : α) ένα από τα σημεία στίξης, β) τα 1000 κιλά
τόννος (ουσιαστικό) : το ψάρι
  • (η) τύχη (ουσιαστικό) : πχ καλή ~
(τα) τείχη (ουσιαστικό)  : πχ ~ του κάστρου
(οι) τοίχοι (ουσιαστικό)  : πχ ~ του δωματίου
  • φύλλο (ουσιαστικό) : πχ ~ του δέντρου
φύλο (ουσιαστικό) : πχ αρσενικό ή θηλυκό ~
  • χοίρος (ουσιαστικό) : το γουρούνι
χήρος (ουσιαστικό) : ο άνδρας του οποίου η σύζυγος έχει πεθάνει
  • Χριστός : Ο Ιησούς
χρηστός (επίθετο) : ο έντιμος
  • χωρικός : α) (επίθετο) αυτός που σχετίζεται με το χωριό/ με τη χώρα, β) (ουσιαστικό) ο κάτοικος του χωριού
χορικός (επίθετο) : αυτός που σχετίζεται με τον χορό 
  • ψηλός (επίθετο) : αυτός που έχει ανάστημα μεγαλύτερο από το μέσο πχ ~ άνθρωπος
ψιλός (επίθετο) : ο μικρός σε πάχος και διάμετρο, ο λεπτός πχ ~ φωνή/βροχή