ΓΝΩΣΗ

ΓΝΩΣΗ

Σάββατο 11 Μαρτίου 2017

Με τον τρόπο του Γ.Σ. , Γ. Σεφέρης

Το ποίημα 

Το ποίημα, γραμμένο το καλοκαίρι του 1936, ανήκει στη συλλογή Τετράδιο γυμνασμάτων (1928-1937). Ο τίτλος είναι μετάφραση του γαλλικού λογοτεχνικού όρου «à la manière de....». Το ποίημα μιμείται θεματολογικά και υφολογικά την ποιητική σύνθεση Μυθιστόρημα του ίδιου του ποιητή, καθώς περιδιαβαίνει σε τουριστικούς και αρχαιολογικούς τόπους της μεσοπολεμικής Ελλάδας. 


Το ιστορικό πλαίσιο  του ποιήματος : η κατάσταση στην Ελλάδα το 1936 

Η κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου, μετά από τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης (1928-1932) δεν καταφέρνει να παραμείνει στην εξουσία - εξαιτίας και των διεθνών, δυσμενών οικονομικών συγκυριών - και, μετά από αλλεπάλληλες «στείρες» εκλογικές αναμετρήσεις, την πρωθυπουργία αναλαμβάνει ο αντιβενιζελικός Παναγής Τσαλδάρης. Αξιωματικοί προσκείμενοι στο Βενιζέλο, σε μία επιπόλαια και απέλπιδα κίνηση, οργανώνουν πραξικόπημα, με αρχηγό το Νικόλαο Πλαστήρα. Το πραξικόπημα φαίνεται να ενθαρρύνει ο ίδιος ο Βενιζέλος. Ωστόσο, η κυβέρνηση καταστέλλει το πραξικόπημα, κηρύττει σε κατάσταση πολιορκίας τη χώρα, τιμωρεί τους κινηματίες αξιωματικούς, ενώ έκτακτο στρατοδικείο καταδικάζει ερήμην σε θάνατο τους Ν. Πλαστήρα και Ελ. Βενιζέλο που βρίσκονται στο εξωτερικό. Το αποτυχημένο πραξικόπημα του Πλαστήρα ενδυναμώνει τους φιλοβασιλικούς, καθώς και τους αντιπάλους του Βενιζέλου, οι οποίοι επιτυγχάνουν άνετη νίκη στις εκλογές της 9ης Ιουνίου του 1935.Ο Γιώργος Κονδύλης πρωταγωνιστεί στις μετέπειτα εξελίξεις: ανατρέπει την κυβέρνηση του Π. Τσαλδάρη, επαναφέρει το Σύνταγμα του 1911 και συντελεί στην παλινόρθωση της βασιλείας, διοργανώνοντας το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου.

Η επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου Β΄ και οι (χωρίς ουσιαστικό νικητή) εκλογές της 26ης Ιανουαρίου του 1936 σηματοδοτούν νέες εξελίξεις. Τελικά, ο βασιλιάς ορκίζει πρωθυπουργό τον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, στις 27 Απριλίου.
Αδιαφορώντας για τη λαϊκή αντίδραση και έχοντας τη στήριξη του βασιλιά και των ξένων δυνάμεων, ο Μεταξάς εγκαθιστά δικτατορία στην Ελλάδα, στις 4 Αυγούστου του 1936, διαλύει τη Βουλή και αναστέλει αρκετά άρθα του Συντάγματος. Ως δικαιολογία για την επιβολή της δικτατορίας προβλήθηκε η ανάγκη για αποκατάσταση της «τάξης» και του ομαλού κοινωνικού βίου, που είχαν διαταραχτεί, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των υποστηριχτών της δικτατορίας, από τις συνεχιζόμενες απεργίες και τα συλλαλητήρια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το διεθνές πολιτικό σκηνικό ευνόησε τη δικτατορία του Μεταξά, καθώς ναζιστικά, φασιστικά και μοναρχικά καθεστώτα έκαναν ήδη έντονη την παρουσία τους, σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η δικτατορία του Μεταξά είχε απτά στοιχεία από το ναζιστικό καθεστώς του Χίτλερ στη Γερμανία και από το φασιστικό του Μουσολίνι στην Ιταλία.Πιο συγκεκριμένα, το καθεστώς Μεταξά προχώρησε σε παρακολουθήσεις πολιτών και σε πολιτικές διώξεις των αντιφρονούντων (φυλάκιση, βασανιστήρια, εξορία), ενώ επιβλήθηκε λογοκρισία σε εφημερίδες, θέατρα, βιβλία κτλ. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του καθεστώτος Μεταξά ήταν η  οργάνωση των νέων, από 8 έως 20 ετών, στην Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ). Σύμφωνα με τους τότε κυβερνώντες, η ΕΟΝ δημιουργήθηκε για να τονωθεί το εθνικό φρόνιμα των νέων, οι οποίοι μεγάλωναν με νωπές ακόμα τις μνήμες από τη μικρασιατική καταστροφή.  
Θεματικά κέντρα
  • Μυθολογικό παρελθόν – ταπεινό παρόν της σύγχρονης Ελλάδας
  • Συλλογική αδράνεια, εφησυχασμός, αποπροσανατολισμός
  • Ιστορικός και κοινωνικός προβληματισμός του ποιητή


Η πικρή εξομολόγηση – περιοχές περιδιάβασης του ποιητή

Η ευαισθησία του ποιητή «πληγώνεται», καθώς βιώνει τη διάσταση ανάμεσα στο ηρωικό χθες και το ευτελές και μίζερο σήμερα. Από τη μια το Πήλιο, η Σαντορίνη και οι Μυκήνες επιτρέπουν τη συνομιλία με την παράδοση μέσω  μυθολογικών συνειρμών, ξυπνούν μνήμες και ζωντανεύουν συγκινήσεις. Από την άλλη, οι Σπέτσες, ο Πόρος, η Μύκονος με τη ρηχή, ξενόφερτη, τουριστική ελάφρότητά τους βασανίζουν τον ποιητή (με χτίκιασαν οι βαρκαρόλες)

Εικόνες της σύγχρονης πολιτισμικής παρακμής (στ. 18-33)
  • Εσωτερική μετανάστευση, αποκοπή από πολιτισμικές ρίζες-παραδόσεις, ευτέλεια επιλογών-ενδιαφερόντων, επιδεικτική-επίπλαστη συμμετοχή στην αστική ζωή, πληκτική, ανούσια καθημερινότητα, «φτιασιδωμένη» ψεύτικη εικόνα.
  • Αποσπασματικός διάλογος, παρωδία αγοραίας καθαρεύουσας που συμβάλλει στη συλλογική ηθική κατάπτωση.
  • Α΄πληθ., τριπλή επανάληψη(δεν ξέρουμε), μεταφορά (ξέμπαρκοι) : η συλλογική άγνοια των Ελλήνων, η επιλογή της στασιμότητας-αδιαφορίας, ενώ ο Ελληνισμός πορεύεται ερήμην των Ελλήνων στα πεπρωμένα του.


Η Ελλάδα ταξιδεύει χωρίς πυξίδα και κυβερνήτη
  • Εξαίρεση στο κλίμα αδράνειας, στασιμότητας και εφησυχασμού οι αυτόχειρες που επιχείρησαν τον άνισο αγώνα, «να πιάσουν το μεγάλο καράβι με το κολύμπι» και «τα κορμιά τους ανθίζουν στο Αιγαίο», δεν έχουν βουλιάξει, γιατί ο θάνατός τους έχει καταξιωθεί.
  • Ο Σεφέρης “βλέπει” το Αιγαίο σπαρμένο από ιδανικούς αυτόχειρες, Έλληνες της δικής του απελπισιάς, εκεί που ο ηλιοπότης Ελύτης “έβλεπε” γυμνές, λευκόχροες κόρες μες το φως. Πάντως, ο γιος του πανεπιστημιακού καθηγητή Σεφεριάδη, ο δαιμονικά ευφυής κ. Σεφέρης, ο ερμητικός, μ`όλη τη γοητεία του σκοτεινού, που δεν δίνει καμιά προεξοχή για να πιαστεί ο εύκολος αναγνώστης, ποτέ δεν θα γινόταν ένας ιδανικός αυτόχειρας σαν τον Καρυωτάκη. Ο Γιώργος Σεφέρης, αστός, ιδιοφυής ποιητής, απ`τη στόφα και τη μοίρα του τέτοιος, πέθανε ευκλεής στην κλίνη του. Ο Κώστας Καρυωτάκης, από αστικό σπίτι κι αυτός, πέθανε αλλιώς…ένας Έλληνας, από το ίδιο εωσφορικό και καταραμένο γένος.
    Αυτοσχόλια
    Αύγουστος 1936. Αίγινα, οικία Φλώρου
    Όσο προχωρεί ο καιρός και τα γεγονότα, ζω ολοένα με το εντονότατο συναίσθημα πως δεν είμαστε στην Ελλάδα, πως αυτό το κατασκεύασμα που τόσο σπουδαίοι και ποικίλοι απεικονίζουν καθημερινά δεν είναι ο τόπος μας αλλά ένας εφιάλτης με ελάχιστα φωτεινά διαλείμματα, γεμάτα μια πολύ βαριά νοσταλγία. Να νοσταλγείς τον τόπο σου, ζώντας στον τόπο σου, τίποτα δεν είναι πιο πικρό. Ωστόσο νομίζω πως αυτό το συναίσθημα, συνειδητό ή όχι - αδιάφορο, χαραχτηρίζει όσους από τους ανθρώπους μας των εκατό τόσων τελευταίων χρόνων αξίζει να τους λογαριάσει κανείς. Οι μεγάλοι κολυμπητάδες, που αγωνίστηκαν, όσο κρατούσαν τα μπράτσα τους, να φτάσουν και να ιδούνε από πιο κοντά αυτό το σκληρό νησί του Αιόλου, την άλλη Ελλάδα. [Όλοι τους βούλιαξαν¼]
                                                             Μέρες Γ΄, σ. 336 Απρίλη 1937
    Αλήθεια, δε γυρεύει κανείς ούτε να φύγει, ούτε να ταξιδέψει, ούτε να ξαναβρεί ανθρώπους που αγαπά, ούτε ακόμη να δημιουργήσει. Κατά βάθος γυρεύει να βγει από τον εαυτό του, και ίσως το κριτήριο της αξίας του καθενός μας, να είναι ο τρόπος που ο καθένας μας καταφέρνει να βγαίνει από τον εαυτό του¼
                                                      Ιωάννα Τσάτσου, σ. 352
    Τετάρτη, 5 Ιανουαρίου 1938. Αθήνα
    Ο τόπος αυτός που μας πληγώνει, που μας εξευτελίζει.
                                                             Μέρες Γ΄, σ. 95
    Κυριακή, 26 Οκτώβρη 1941
    Γύριζε [ο Νίκος Γκάτσος], το χειμώνα του '36, σπίτι του από μια ταβέρνα. Ήμουνα στην Κορυτσά και είχα στείλει στην Αθήνα, σε χειρόγραφο, το "Με τον τρόπο του Γ.Σ.". Κατά κακή του τύχη -μολονότι πολύ αθώος, είχε κάποτε ύφος φοβερά βλοσυρό- τον έπιασαν και τον πήγαν στο τμήμα. Τον έψαξαν. Στη τσέπη του το χειρόγραφο:- Ρε, τι σου κάνει η Ελλάδα και σε πληγώνει; Κομμουνιστής, ε;
    - Μα, κύριε αστυνόμε, δεν το' γραψα εγώ αυτό, το' γραψε ο κ. Σ. που είναι πρόξενος.
    - Πρόξενος, ε; Τέτοιους προξένους έχουμε γι αυτό πάμε κατά διαβόλου.
    Ευτυχώς βρέθηκαν στις τσέπες του και κάτι άλλα της ίδιας τεχνοτροπίας που 
    αφόπλισαν τους φρουρούς της ησυχίας μας:- Σ' αφήνουμε, μωρέ, γιατί είσαι βλάκας, του είπαν όταν τα διάβασαν.
                                                            Μέρες Δ΄, σ. 146
     
  •  ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 
  • 1.Αυτό το ποίημα ίσως φανερώνει με τον τίτλο του μια πρόθεση του Σεφέρη να δει τον εαυτό του από έξω, να κάνει κάποια αυτοκριτική. Να συζητήσετε το θέμα αυτό στην τάξη και η συζήτηση να επεκταθεί στο κατά πόσο τα ποιήματα και τα ημερολόγια του Σεφέρη συμβάλλουν στην κατάκτηση της αυτογνωσίας και της προσωπικής και ποιητικής του ωρίμανσης. 
       


      2.   Θα μπορούσε το ποίημα αυτό να γραφτεί σήμερα και με ποιες τροποποιήσεις; Δοκιμάστε να το γράψετε


        
     

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.