ΓΝΩΣΗ

ΓΝΩΣΗ

Τετάρτη 18 Οκτωβρίου 2017

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η, γλώσσα

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η
  1. Αξία γλώσσας:
    • Αποτελεί όργανο επικοινωνίας (ανταλλαγή ιδεών, πληροφορίες, ενημέρωση…).
    • Είναι ο κύριος φορέας της ανθρώπινης σκέψης, τις οργανώνει, τις μετατρέπει σε συγκροτημένο λόγο και τις  εκφράζει.
    • Αποτελεί μέσο έκφρασης συναισθημάτων.
    • Είναι παράγοντας κοινωνικοποίησης.
    • Συντελεί στην ανάπτυξη του πολιτισμού αφού η πνευματική δημιουργία στηρίζεται σ” αυτή.
    • Συμβάλλει στην επικοινωνία των λαών.
    • Παρέχει στο άτομο τη δυνατότητα να καλλιεργήσει και να αναπτύξει τη φιλομάθειά του.
    • Βοηθά στην βίωση και μετάδοση της παράδοσης και αναδεικνύεται σε φορέα μνήμης και ιστορίας , σε παράμετρο της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης.
    • Η γλώσσα είναι μέσο εξατομίκευσης για έναν άνθρωπο. Φανερώνει την ιδιαιτερότητά του, το προσωπικό του ύφος και τον διαφοροποιεί από τη μάζα.
  2. Το γλωσσικό πρόβλημα:
    • Χαμηλή ποιότητα στο λόγο μας.
    • Υποβάθμιση της γλώσσας μας.
    • Κρίση που μαστίζει τη γλωσσική μας επικοινωνία.
  3. Στοιχειοθέτηση γλωσσικής υποβάθμισης (Προβλήματα γλώσσας):
    • Λεξιπενία, φτωχό λεξιλόγιο
        • Βαρβαρισμοί
        • Αδυναμία ακριβούς διατύπωσης, λόγος αποσπασματικός, άχρωμος και επίπεδος
        • Βωμολοχίες, ροπή προς τη χυδαιότητα
        • Περιορισμός ζωντανού προφορικού λόγου ( κωδικοποιημένη χρήση της γλώσσας)
        • Καταιγισμός ξένων λέξεων
        • Γλωσσικός λαϊκισμός (χρήση αργκό)
        • Χρήση greeklish
      1. Αίτια της κρίσης:
        • Η παιδεία έχει χάσει το ανθρωπιστικό της περιεχόμενο. Υπάρχει περιορισμός γλωσσικών μαθημάτων ενώ στο σύνολό της αυτή έχει γίνει καθαρά απομνημονευτική. Κακή οργάνωση γλωσσικής διδασκαλίας.
        • Η απομάκρυνση από την παράδοση που οδηγεί σε άκριτη υιοθέτηση ξένων λέξεων (παγκοσμιοποίηση).
        • Ο ρόλος της εικόνας (ΜΜΕ και κυρίως τηλεόραση) που απομακρύνει από το γραπτό λόγο και τη γνωριμία με τη γλώσσα ενώ προσφέρει συχνά χαμηλού γλωσσικού επιπέδου  ερεθίσματα.
        • Η μαζοποίηση και η συνθηματολογία (οι άνθρωποι μαζεύονται στις πόλεις και λειτουργούν ομοιόμορφα, χωρίς ταυτότητα. Δεν υπάρχει διάλογος).
        • Εκχυδαϊσμός  και εκβαρβαρισμός της γλώσσας στην πολιτική και στη διαφήμιση ,η οποία στηρίζει τη λειτουργία της και την αποτελεσματικότητά της στο λόγο – σλόγκαν και στη μηχανική επανάληψή του.
        • Η οικονομία του χρόνου.
      2. Μέτρα – Προτάσεις:
        • Αναβάθμιση της γλωσσικής διδασκαλίας στα σχολεία και σύνδεση της Νέας Ελληνικής με την Αρχαία γλώσσα.
        • Σωστή χρήση του λόγου των ΜΜΕ και ανάδειξη του Τύπου σε μέσου σωστής γλωσσικής αγωγής. Σχετικές εκπομπές για τη γλώσσα.
        • Δραστηριοποίηση των πνευματικών ανθρώπων αλλά και των ειδικών φορέων για τη γλωσσική καλλιέργεια.
        • Λήψη μέτρων  από την Πολιτεία για την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας (π.χ δημιουργία βιβλιοθηκών).
        • Συμβολή της οικογένειας με την παροχή σωστών προτύπων και την προσπάθειά της να πείσει το παιδί να διαβάζει.
        • ΣΤΟΧΟΣ: Η γλωσσική ευαισθητοποίηση όλων μας!
      3. Γλωσσομάθεια: Η σπουδή της γλώσσας ξένων λαών.
        • Αναγκαιότητα:
          • Ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο.
          • Εκμηδένιση των αποστάσεων.
          • Ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας .
        • Σημασία της:
          • Πρακτικοί λόγοι επικοινωνίας.
          • Πνευματική καλλιέργεια ατόμου και ανάπτυξη κριτικής ικανότητας.
          • Εμβάθυνση σε όλους τους τομείς της γνώσης και στην ξένη βιβλιογραφία.
          • Αναγκαίο επαγγελματικό εφόδιο.
          • Γνωριμία με τον τρόπο σκέψης ,τη νοοτροπία, την κουλτούρα ενός λαού.
          • Γνωριμία του ανθρώπου με την εθνική του γλώσσα.
          • ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
          • «Η γλώσσα είναι μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού, αφού χάρη σ’ αυτή ο άνθρωπος ανέπτυξε τον λόγο που αποτελεί τη βάση του πολιτισμού. 
            Τα όρια του κόσμου μου είναι τα όρια της γλώσσας μου, κατά τον Wittgestein. Αυτό σημαίνει, γνωρίζω τον κόσμο όσο μου επιτρέπουν οι γλωσσικές μου ικανότητες- επικοινωνώ με τον κόσμο και τα πράγματα στον βαθμό που έχω τις γλωσσικές προϋποθέσεις. Οι δυνατότητες της διάνοιας του ανθρώπου εξαρτώνται από το επίπεδο της γλώσσας που είναι σε θέση να μεταχειρίζεται. 
            Γιατί ο άνθρωπος του οποίου οι γλωσσικές δυνατότητες είναι περιορισμένες δεν μπορεί ούτε να εκφράσει αυτό που σκέπτεται ούτε να σκεφθεί ολοκληρωμένα. Αναγκαστικά, βρίσκεται εγκλωβισμένος μέσα σε ένα στενό και ασφυκτικό γλωσσικό πλαίσιο που δεν του δίνει τη δυνατότητα να σκεφθεί ολόπλευρα και σε βάθος. Η απαιτητική, ποιοτική και αποτελεσματική επικοινωνία είναι ζήτημα που σχετίζεται με τη γλωσσική υποδομή του καθενός. Η γλωσσική καλλιέργεια υπηρετεί και στηρίζει άμεσα και αποτελεσματικά την ανάπτυξη της σκέψης και των πνευματικών δεξιοτήτων του ανθρώπου, ενώ «η σκέψη η απογυμνωμένη σε γνώση γίνεται ουδέτερη και χρησιμοποιείται ως απλό προσόν στις ειδικές αγορές εργασίας αυξάνοντας την εμπορική αξία της προσωπικότητας» [Χορκχάϊμερ, Μ., Αντόρνο, Τ. 1986, Διαλεκτική του διαφωτισμού (μτφρ. Ζ. Ζαρίκας), Αθήνα, Ύψιλον, σ. 226]. 
            Η πνευματική απελευθέρωση του ατόμου, συνεπώς, σχετίζεται άμεσα με τις γλωσσικές δεξιότητες που έχει αναπτύξει, ενώ το γλωσσικό υπόβαθρο του καθενός, ατόμου ή λαού, σηματοδοτεί την πνευματική του εμβέλεια. 
            «Οι γλώσσες», επισημαίνει ο καθηγητής Χρίστος Τσολάκης  (1995), «είναι τα μπόγια των λαών. Ψηλώνουν με το ψήλωμα και συρρικνώνονται με τη συρρίκνωση των σκέψεων και των πολιτισμών των ανθρώπων. Δεν είναι δυνατόν οι πολιτισμοί και οι σκέψεις να προάγονται και οι γλώσσες να φθίνουν. Αυτό και το αντίστροφο του αποκλείονται. Στην τεχνολογία οι λαοί, στην τεχνολογία και οι γλώσσες, στην ποίηση οι λαοί, στην ποίηση και οι γλώσσες».

            Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να μιλήσει κανείς για παιδεία και εκπαίδευση χωρίς να αναφερθεί στη γλώσσα, που είναι φορέας μορφωτικών αγαθών και στην οποία στηρίζεται το εκπαιδευτικό σύστημα. Το επίπεδο της γλωσσικής καλλιέργειας επηρεάζει κατ’ ανάγκη το επίπεδο της παιδείας και της εκπαίδευσης, δεδομένου ότι οι δύο αυτές μορφωτικές διαδικασίες στηρίζονται κατά βάση στον διάλογο, και ο διάλογος στον λόγο, η ποιότητα του οποίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γλωσσική κατάρτιση του καθενός. 
            Αφού, λοιπόν, από τη γλώσσα εξαρτάται η παιδεία και η εκπαίδευση και αφού η παιδεία είναι ένα κοινωνικό αγαθό και ταυτόχρονα δικαίωμα του πολίτη, εξυπακούεται ότι η γλωσσική καλλιέργεια είναι κοινωνικό αγαθό, όρος απαραίτητος τόσο για την πολιτική, κοινωνική, ηθική, αισθητική διαπαιδαγώγηση του πολίτη όσο και για την επιστημονική και επαγγελματική του κατάρτιση.  […]
            Η σωστή γλωσσική παιδεία που θα προσφέρει το σχολείο εγγυάται και τη διαφύλαξη της γλωσσικής μας ταυτότητας και κληρονομιάς. Οι γλώσσες, όπως είναι γνωστό, φθείρονται και απειλούνται. Ας μην ξεχνούμε πως 5.000 περίπου διάλεκτοι εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα λόγω της αποικιοκρατίας. Ο κίνδυνος αυτός είναι ορατός ιδιαίτερα σήμερα εξαιτίας της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας που απειλεί τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες. Εκτός αυτού, υπάρχει ακόμη ένας κίνδυνος που δημιουργείται με την κακομεταχείριση και στρέβλωση των λέξεων, γεγονός που συμβαίνει, όταν οι ποικιλώνυμες εξουσίες, μικρές ή μεγάλες, θέλουν να υπηρετήσουν ανομολόγητες σκοπιμότητες ή να προπαγανδίσουν…» (Σ.Γκλαβάς, Εκπαίδευση και ποιότητα στο ελληνικό σχολείο: Πρακτικά διημερίδων, Αθήνα, Ίδρυμα Ευγενίδου, 20-21 Μαρτίου 2008 & Θεσσαλονίκη, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ, 17-18 Απριλίου 2008, 33-47)
            «…Μιλώντας για τον Wittgenstein, θέλω να επισημάνω ότι έχει μείνει στη γλωσσολογία για το περίφημο «η γλώσσα μου είναι ο κόσμος μου» (στην πραγματικότητα η κατά λέξη μετάφραση είναι : «Τα όρια τής γλώσσας μου ορίζουν τα όρια τού κόσμου μου»). Είπε, δηλαδή, ευθαρσώς ως φιλόσοφος ότι ο κόσμος μου είναι τόσος και τέτοιος όσο μπορώ να τον εκφράσω γλωσσικά. Ό,τι άλλο έχω μέσα μου και δεν μπορώ να το εκφράσω, αντικειμενικά δεν μπορεί να υπάρξει και γι’ αυτό είναι καλύτερα να σιωπώ. 
            Γλωσσολογική προέκταση αυτής της ρήσης είναι ότι τα πάντα περνούν μέσα από τη γλωσσική επεξεργασία, μέσα από τον γλωσσικό κόσμο τού καθενός. Ένα τρίτο που είπε ο Wittgenstein έχει σχέση με τη σημασία. Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα στη γλωσσολογία είναι να ορίσει κανείς τη σημασία μιας λέξης. Η θέση τού Wittgenstein είναι ότι σημασία είναι η χρήση που έχει μια λέξη. Το σύνολο των χρήσεων είναι η σημασία. Πρακτικώς, πήγε στο επικοινωνιακό κομμάτι της εφαρμογής. Κι από την άλλη μεριά, είναι αυτός που είπε ότι αυτά που λέμε με τη γλώσσα πρέπει να επαληθεύονται ή να διαψεύδονται, γιατί η γλώσσα είναι λογική και υπόκειται σε συνθήκες αληθείας κ.λπ. 

            [Από το βιβλίο των Δ. Νανόπουλου – Γ. Μπαμπινιώτη «Από την κοσμογονία στη γλωσσογονία. Μια συν-ζήτηση» (Αθήνα 2010, εκδ. Καστανιώτη), σελ. 81-82]
            Το μόνο που έχω να προσθέσω στα παραπάνω δεν είναι άλλο από το Σολωμικό: «Μήγαρις ἔχω ἄλλο στό νοῦ μου, πάρεξ ἐλευθερία καί γλῶσσα;», που οφείλουμε να το ενστερνισθούμε όλοι μας…

            Γλώσσα και έθνος

            Η σημερινή Ελλάδα υπάρχει ως έθνος και ως κράτος χάρη στο γεγονός ότι ο λαός της μιλάει ελληνικά. Αν η ελληνική γλώσσα είχε χαθεί και εδώ κάτω, όπως χάθηκε στη Β. Βαλκανική, όπου εκτεινόταν παλαιότερα, είναι αυτονόητο ότι εμείς σήμερα θα ήμαστε πολίτες ενός κράτους νοτιοσλαβικού ή αλβανικού. Η κοινή γλώσσα συντήρησε τη συνοχή προς την Ελλάδα και την παντοτινή ελπίδα της ένωσης μαζί της των τμημάτων του ελληνισμού που βρέθηκαν ή βρίσκονται έξω από τα σύνορά της. Η Κύπρος, λ.χ., και η Β. Ήπειρος δε θα είχαν μείνει προσηλωμένες στα ελληνικά πεπρωμένα, αν είχε συμβεί να γίνουν γλωσσικά ξένες προς τον ελληνισμό.
            Η σημερινή γλωσσική ομοιογένεια των χώρων του ελληνικού κράτους επικυρώνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο την ιστορική ελληνικότητα των κατοίκων της. Κι έτσι η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας σε όλη την Ελλάδα αποκτά τη βαρύτητα του πιο συντριπτικού κριτηρίου για την επιβίωση του ελληνισμού. Μαζί της και χάρη σ’ αυτήν επιζεί ιστορικά το ελληνικό έθνος. Μαζί της θα επιζήσει και στο μέλλον, και χωρίς αυτή θα πεθάνει. Ύστερα από αγώνα χιλιετιών, αγώνα άγριο, αδυσώπητο και αδιάκοπο, αφού δέχτηκε σαν βράχος τα κύματα των ξένων γλωσσών, έμεινε στη θέση της σαν απόρθητο τείχος. Η πάλη της αυτή μόνο με το μυθικό πάλεμα του Διγενή προς το Χάρο θα μπορούσε να παρομοιαστεί, με τη διαφορά ότι στο τέλος ο γλωσσικός Διγενής βγαίνει νικητής.
            «Νικήτρα του θανάτου» ονόμασε τη γλώσσα μας ο Παλαμάς. Και αν θυμηθούμε πως ελληνική γλώσσα δε σημαίνει τίποτε άλλο παρά ανθρώπους που μιλούν ελληνικά, καταλαβαίνουμε αμέσως όλο το βάθος του ιστορικού μηνύματος. Η ελληνική γλώσσα –η σημερινή– ισοδυναμεί με την ιστορική επιβίωση της φυλής των Ελλήνων. Π. Ανδριώτης, Γλώσσα και έθνος (Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ., 1963)

            2.Η εισβολή των ξένων λέξεων ως πρόβλημα νοοτροπίας

            Για το μεγάλο αυτό θέμα θα πω μόνο το εξής: οι ξένες λέξεις μπορούν μόνο να βλάψουν τη γλώσσα μας όσο χρησιμοποιούνται άκριτα, αχρείαστα και σε υπερβολικές δόσεις. Γλώσσες μικρές (σε χρήση), όπως η ελληνική, πρέπει να φυλάγονται από την αθρόα και αλόγιστη χρήση ξένων λέξεων, στην οποία συνήθως οδηγούν το κοινωνικό και πολιτικό γόητρο και η εμπορική εκμετάλλευση μιας δεσπόζουσας ξένης γλώσσας. Δεν είναι η ίδια η χρήση της ξένης λέξης που πρέπει να μας ανησυχεί, όσο η αντίληψη, το πνεύμα και οι λόγοι που οδηγούν στη χρήση της. Ο μιμητισμός, η ξενομανία και η εύκολη λύση οδηγούν βαθμιαία στην αχρήστευση πολλών λέξεων της ελληνικής, εις βάρος της αξιοποίησης λέξεων και παραγωγικών μηχανισμών της γλώσσας μας που θα βοηθούσαν αποτελεσματικά να δηλώσουμε έννοιες εκφραζόμενες από τις ξένες λέξεις. Βεβαίως, από το σημείο αυτό μέχρι του να θεωρούμε «έγκλημα καθοσιώσεως» τη χρήση μιας ξένης λέξης ή να καταλαμβανόμαστε από οίστρο γλωσσικής ξενηλασίας, υπάρχει μεγάλη απόσταση.
            Γ. Μπαμπινιώτης, Η γλώσσα ως αξία: το παράδειγμα της ελληνικής (Αθήνα: Gutenberg, 1999)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.